Terapia zastępcza mitochondrialna, przeniesienie pronuklearne

Transfer pronuklearny

Przeniesienie jąder pronuklearnych (terapia zastępowania mitochondrialnego) — to nowoczesna technologia reprodukcyjna, która umożliwia parom, którym wcześniej medycyna reprodukcyjna mogła zaoferować tylko in vitro z komórką jajową dawczyni, na urodzenie genetycznie własnego dziecka.

Sedno terapii zastępowania mitochondrialnego polega na tym, że po zapłodnieniu komórki jajowej powstają w niej dwa jądra: jedno od matki, drugie — od ojca. Genetycy usuwają te dwa jądra i przenoszą je do zdrowej komórki jajowej dawczyni, z której wcześniej usunięto jądra.

W wyniku tej procedury powstaje „zrekonstruowana” komórka jajowa, która posiada zestaw genetyczny jądrowego DNA od matki i ojca (99,9% około 25 000 genów) oraz mitochondrialne DNA od dawczyni (0,1% całkowitej liczby genów).

Mitochondria komórki jajowej dawczyni dostarczają jedynie energię zarodkowi i nie wpływają na genetyczną zawartość jądra. Dziecko dziedziczy informację genetyczną od matki i ojca.

Terapia mitochondrialnego zastępowania jest zalecana w dwóch przypadkach:

1. W przypadku wielokrotnych nieudanych prób zapłodnienia in vitro. Embriolodzy ustalili, że u kobiet w wieku powyżej 40 lat odsetek powodzenia in vitro znacznie spada. Ponieważ ze względu na złą jakość mitochondriów w komórce jajowej kobiety przestaje się rozwijać zarodek na etapie blastocysty (5 dzień).
   Mitochondria to wewnątrzkomórkowe struktury odpowiedzialne za produkcję i utrzymanie energii dla potrzeb organizmu, a zatem odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu witalności zarodka. Z wiekiem u kobiet pogarsza się jakość i ilość mitochondriów w komórce jajowej, co prowadzi do zaprzestania rozwoju zarodka, gdyż nie otrzymuje on niezbędnej energii do rozwoju.
2. W przypadku, gdy kobieta jest nosicielem genetycznych chorób mitochondrialnych, które są spowodowane mutacjami w mitochondrialnym DNA. Istnieje ryzyko przekazania defektywnej mitochondrialnej DNA z mutacjami z matki na dziecko, co może prowadzić do rozwoju u niego ciężkiej choroby mitochondrialnej.

Porównanie pomocniczych technologii reprodukcyjnych

Według statystyki 1 na 5000 dzieci cierpi na ciężką chorobę mitochondrialną. Obecnie nie istnieją skuteczne metody leczenia tych chorób, śmiertelność jest wysoka w wieku do 5 lat lub na etapie embrionalnym. Defekty w funkcjonowaniu mitochondriów prowadzą do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), niewydolności mięśniowej, oddechowej, sercowej, wątrobowej. Około 50% chorób mitochondrialnych jest spowodowanych problemem występującym w jednym z 37 genów mitochondrialnego DNA. Choroby genetyczne spowodowane mutacjami w mitochondrialnym DNA są dziedziczone wyłącznie od matki.

W tym przypadku zastosowanie metody transferu pronuklearnego (terapia zastępcza mitochondrialna) w programie in vitro jest jedyną szansą na urodzenie własnego genetycznie zdrowego dziecka.

W jakich krajach stosuje się metodę transferu pronuklearnego?

Ukraina jest pierwszym krajem na świecie, który z powodzeniem zastosował transfer jądrowy w programie sztucznego zapłodnienia in vitro. W 2017 roku na Ukrainie urodziło się pierwsze na świecie dziecko, którego narodziny były możliwe dzięki zastosowaniu metody transferu pronuklearnego jądra. O osiągnięciach ukraińskich embriologów dowiedział się cały świat, do Ukrainy przyjechały delegacje zachodnich mediów, w tym CNN, BBC, Guardian.

Tak więc, od 2017 roku ukraińscy specjaliści ds. reprodukcji rozpoczęli nowy kierunek medycyny reprodukcyjnej. Kierunek ten koncentruje się na poprawie jakości komórki jajowej poprzez przenoszenie jądra pacjentki do cytoplazmy dawczyni komórki jajowej.

Przed 2017 rokiem metoda dawstwa cytoplazmy polegała na następującej procedurze: do cytoplazmy komórki jajowej pacjentki, w której mitochondria są uszkodzone, wprowadzano cytoplazmę z komórki jajowej dawcy ze zdrowymi mitochondriami. Najprostsza metoda dawstwa mitochondriów. Zabieg ten poprawia jakość komórki jajowej pacjentki i sprzyja eliminacji defektów komórki jajowej związanych z zapewnieniem jej zasobów energetycznych, co prowadzi do normalnego rozwoju zarodka. Jednak metoda transferu cytoplazmatycznego nie eliminuje defektywnych mitochondriów matki, co oznacza, że tej technologii nie zaleca się stosować u kobiet z ryzykiem przeniesienia chorób mitochondrialnych na dziecko.

Poza Ukrainą, transfer pronuklearny jest dozwolony w Wielkiej Brytanii od 2015 roku, w Australii od 2022 roku, w niektórych stanach USA, w Meksyku. Ogółem na rok 2025 terapię zastępczą mitochondrialną stosuje się w 9 krajach świata.

Jaka jest cena in vitro z zastosowaniem transferu pronuklearnego?

Uważa się, że ta metoda leczenia jest kosztowna. Kliniki prowadzące badania i leczenie pacjentów metodą terapii zastępczej mitochondrialnej powinny posiadać odpowiednie licencje państwowe. Na Ukrainie in vitro z zastosowaniem transferu pronuklearnego kosztuje średnio 15.000 euro. W Wielkiej Brytanii cena zabiegu medycznego wynosi od 25.000 euro.